Shkruan: Burim Gjaka
Arsimi, si shtylla më jetike e një shoqërie, duhet të ketë vetëm një qëllim thelbësor, e ai është nxënësi. Çdo vendim, çdo reformë, çdo investim i Ministrisë së Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit (MAShTI) dhe Drejtorive Komunale të Arsimit (DKA) duhet të matet vetëm me një tregues: Si ta përmirësojnë jetën dhe të ardhmen e nxënësit në klasë dhe shkollë? Megjithatë, gjendja në Kosovë zbulon një panoramë tjetër. Nga lart-poshtë, sistemi ynë arsimor duket se vuan nga një sëmundje kronike e quajtur byrokracia e vetëkënaqur, ku nxënësi ka kaluar nga prioritet kryesor në një variabël të harruar, një numër statistikor që shërben vetëm për të justifikuar ekzistencën e institucioneve.
Vet fakti që të gjithë mësimdhënësve që ishin kandidatë në zgjedhje shteti ua suprimoj të drejtën e mësimdhënies për 2 muaj, por nuk gjeti rrugë e as mundësi që orët e tyre t`i zëvendësoj dikush tjetër ( përjashto ndonjë rast kur shkollat apo DKA-të kanë improvizuar ndonjë zëvendësim) tregon sakt se nxënësi as që është në fokusin e institucioneve tona . Ky është dështimi etik i sistemit tonë arsimor.
Institucionet drejtuese arsimore, kanë zhvendosur qendrën e tyre të gravitetit. Në vend që të merren me sfidat reale në shkolla, si.psh të arriturat e nxënësve në shkolla, trajtimi i abuzimit dhe bullizmit, zhvillimi i kurrikulave që nxisin të menduarit kritik, barazia dhe drejtësia mes nxënësve, mbështetja për nxënësit me nevoja të veçanta, apo mirëqenia mendore, ndëshkimi i atyre që pengojnë zhvillimin e procesit mësimor në shkolla etj., ato shpenzojnë energji kolosale në gjëra tjera simbolike dhe sipërfaqsore, si p.sh.
a) Reformat e vazhdueshme dhe të panevojshme administrative që manifestohen me ndryshime të shpeshta të ligjeve, Udhëzimeve Administrative dhe akteve tjera nënligjore, që nuk kanë asnjë ndikim të drejtpërdrejtë në cilësinë e mësimit, e që në të shumtën e rasteve në praktikë e dëmtojnë nxënësin;
b) Menaxhimin administrativ dhe logjistik të stafit ku fokusi kryesor orjentohet në paga, norma mësimore, dhe kontrata, duke lënë anash thelbin kryeosr të punës e që mendoj se duhet të jetë performanca e shkollave, mësimdhënësve dhe nxënësve;
c) Projektet sipërfaqësore dhe të dukshme për opinjonin si: investime në infrastrukturë të jashtme (fasadat, dritaret, dyert, oborret, ulëset etj), ndërkohë që problemet themelore të mirëqenies psikologjike dhe sigurisë mbeten të patrajtuara;
Për këtë arsye, kur bëhet fjalë për nevojat e nxënësit, qoftë për një mjedis të sigurt emocionalisht, qoftë për qasje në burime cilësore, institucionet bëhen të shurdhëta dhe të verbëra. Në këtë mënyrë me ose pa vetëdije po ndodhë trajtimi i padenjë i nxënësit.
Përfundimisht një institucion arsimor i cili nuk e ka në fokus nxënësin, ky nuk është thjesht një dështim menaxherial, por një dështim etik. Dhe ky dështim etiko-institucional pastaj prodhon keto rezultate të cilat nuk do të duhej të ishin:
1. Mungesa e përgjigjes ndaj sigurisë dhe bullizmit, ku rastet e bullizmit fizik dhe kibernetik janë kthyer në plagë të hapur në shkollat e Kosovës. Nxënësit shpesh ndihen të pasigurt dhe të braktisur. Përgjigja institucionale shpesh është e ngadaltë, e fshehtë, dhe e fokusuar më shumë në ruajtjen e imazhit publik të institucionit, sesa në mbrojtjen dhe riintegrimin e viktimës.
2. Shërbimet formale psikologjike, ku një shoqëri me trauma sociale dhe probleme socio-ekonomike si kjo e jonja, prania e psikologëve, pedagogëve, logopedëve dhe punëtorëve socialë në shkolla do të duhej të ishte standard. Në vend të kësaj, këto shërbime janë ose inekzistente, ose shërbejnë thjesht si figurë, pa buxhete apo autoritet për të ndërhyrë seriozisht në jetën e nxënësit.
3. Standardizimi që “vret” rezultatin- Sistemi ynë arsimor vazhdon t’i trajtojë të gjithë nxënësit me të njëjtin standard. Në vend që të investohet në aftësimin e mësimdhënësve për diferencim në programe për nxënësit talent, apo mbështetje shtesë për ata në vështirësi, MASHT-i aplikon standarde të niveluara. Kjo neglizhon faktin se çdo nxënës ka nevojë, ritëm dhe ëndërr të ndryshme.
Praktikisht po na mungon llogaridhënia. Përderisa zyrtarët e lartë arsimor vazhdojnë të flasin me superlativa për reformat dhe suksesin e sistemit, realiteti në terren është ndryshe. Ky hendek i thellë midis retorikës dhe realitetit dëshmon një mungesë totale të mekanizmave të llogaridhënies të fokusuar te nxënësi.
Prandaj sot më shumë se kurrë ne kemi nevojë për:
• Matje të cilësisë me fokus te nxënësi, ku verësimi i shkollave duhet të fokusohet jo vetëm në rezultatet e testimeve apo licensat formale të mësimdhënësve, por në shkallën e sigurisë, nivelin e angazhimit emocional, shërbimet mbështetëse që ofrohen për çdo fëmijë, performancën e mësimdhënësve në vendin e punës, performancën e nxënësve në klasë, të arriturat e nxënësve dhe mësimdhënëve të tyre etj.;
• Transparencë në trajtimin e problemeve duke filluar nga transpareca në vlerësimin e njohurive të nxënësve e mësimdhënësve, transparencë në rastet e rënda të bullizmit apo abuzimit. Të gjitha këto duhet të trajtohen me shpejtësi dhe transparencë, duke i dhënë prioritet absolut mirëqenies së nxënësit.
• Buxhetim të drejtpërdrejtë, ku një pjesë e buxhetit të MAShTI/DKA-ve duhet të jetë e dedikuar vetëm për shërbime psiko-sociale dhe mbështetje individuale të nxënësve, si pjesëmarrje në gara diturie dhe tjera në nivel shkolle, komune e shteti.
Institucionet arsimore në Kosovë duhet të kuptojnë se roli i tyre nuk është të menaxhojnë një sistem, por të shërbejnë një gjeneratë. Derisa sistemi të heqë fokusin nga vetja dhe ta vendosë atë me vendosmëri te nxënësi “i padukshëm”, ne do të vazhdojmë të prodhojmë një sistem që është i pasur në byrokraci, por i varfër në përgjegjësi dhe etikë.
Është koha që zyrtarët e lartë arsimor të dalin nga zyrat e tyre dhe të dëgjojnë atë që fëmijët tanë kanë nevojë t’u thonë. Vetëm atëherë, ne mund të shpresojmë për një arsim që vërtet ndërton të ardhmen!..
