Elon Musk ka bërë thirrje për shfuqizimin e agjencisë së zhvillimit USAID, Donald Trump ka urdhëruar pezullimin global të fondeve të saj. Çfarë do të thotë kjo për ndihmën e zhvillimit të ShBA në mbarë botën? Një vështrim në Kosovë – Die Welt.
Ende nuk ka ndryshim të situatës në Prishtinë. Në kryeqytetin e Kosovës, stafi i Agjencisë Amerikane për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID) ka vazhduar punën të mërkurën në mëngjes në zyrat e tyre, të cilat i ndajnë me Këshillin e Evropës, mu përballë selisë së qeverisë. Mbretëron heshtja: askush nuk lejohet të flasë me shtypin, të paktën jo zyrtarisht – një ndalim i rreptë i informacionit është vendosur nga administrata Trump.
Arsyeja është një bombë e papritur: USAID është në prag të një bllokimi të plotë pas urdhrit të Donald Trumpit për të pezulluar fondet globalisht. Përjashtimi i vetëm: ndihma emergjente humanitare, e cila ende po rrjedh për momentin – por me një të ardhme të pasigurt. Çfarë do të thotë kjo për vendet përfituese – siç është Kosova?
Kështu e nis shkrimin e saj media gjermane “Die Welt”, teksa thotë se që nga pavarësia 17 vjet më parë, autoriteti ka luajtur një rol qendror në zhvillimin e vendit. USAID-i ka kontribuar në stabilizimin e vendit me burime dhe projekte financiare. Fokusi është në zhvillimin ekonomik, në veçanti duke forcuar ndërmarrjet e vogla dhe të mesme. USAID-i gjithashtu ka mbështetur sektorët e bujqësisë dhe teknologjisë, të cilat duhet të ndihmojnë që Kosova të bëhet më tërheqëse për investitorët e huaj, transmeton Klankosova.tv.
Përveç kësaj, fondet e USAID-it janë përdorur për të ndihmuar në forcimin e luftës kundër korrupsionit, sektorit të arsimit dhe kujdesit shëndetësor.
E tani? Nëse Uashingtoni ka rivendosur gjithçka, në faqen e internetit të agjencisë thuhet: “Në orën 23:59 të së premtes, 7 shkurt 2025, të gjithë punonjësit e USAID-it të punësuar drejtpërdrejt në mbarë botën do të vendosen në pushim administrativ, me përjashtim të individëve të caktuar posaçërisht përgjegjës për detyrat kritike të misionit, udhëheqjen thelbësore dhe programet e përcaktuara posaçërisht”.
Për punonjësit e USAID-it që aktualisht punojnë jashtë ShBA-së, agjencia aktualisht po përgatit një plan “që do të lehtësojë riatdhesimin në Shtetet e Bashkuara brenda 30 ditëve (…) që nuk janë klasifikuar si thelbësore. (…) Faleminderit për angazhimin tuaj”.
USAID, “organizatë kriminale”?
Bllokada e fondeve të USAID-it është më shumë se një shkurtim buxhetor. Është një riorganizim strukturor, i drejtuar nga Elon Musk, tani arkitekti i politikës së efikasitetit të shtetit. Musk e ka quajtur USAID-in një “organizatë kriminale” dhe ka avokuar për mbylljen e saj të plotë. Nën mbikëqyrjen e tij, Departamenti i sapokrijuar i Efiçiencës së Qeverisë (DOGE) kontrollon çdo dollar që derdhet në bashkëpunimin ndërkombëtar – me synimin për t’i ridrejtuar këto fonde në tregun e brendshëm të ShBA-së.
Vetëm pak muaj më parë, USAID-i në Kosovë menaxhoi një buxhet prej rreth 130 milionë euro në vit, i cili rrodhi në një sërë projektesh: Forcimi i gjyqësorit: 24 milionë euro. Transparenca dhe pjesëmarrja qytetare: 26 milionë euro. Përmirësimi i sektorit të energjisë: 12 milionë euro. Projekte të tjera zhvillimore: 31 milionë euro. Vëllimi i përgjithshëm i mbështetjes që nga viti 2008: rreth 1.3 miliard dollarë amerikanë.
USAID-i kishte punuar ngushtë me qeverinë e Kosovës, shoqërinë civile dhe sektorin privat të vendit për të avancuar reformat e iniciuara nga Kosova për të lehtësuar integrimin në Evropë dhe komunitetin transatlantik. Këto nisma variojnë nga forcimi i institucioneve demokratike deri te promovimi i rritjes ekonomike gjithëpërfshirëse.
Në nëntor 2023, USAID-i dhe qeveria greke nënshkruan gjithashtu një Memorandum Mirëkuptimi për të përmirësuar sigurinë energjetike dhe bashkëpunimin në Ballkanin Perëndimor – nga të cilat përfitojnë vende si Kosova, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut.
Paratë ndoshta nuk do të rrjedhin më në të ardhmen – gjë që po nxit emocione në Prishtinë. Të martën, mbi 20 persona qëndronin para zyrave të USAID-it. Punonjësit e agjencisë thonë se nuk funksionojnë më ID-të e punës, e as telefonat nuk funksionojnë. Më vonë, ata kthehen në zyrat e tyre, por pyetja është: Për sa kohë?
Uashington: Lufta politike mbi USAID-in
Vendimi i Trumpit ka shkaktuar një krizë politike në Uashington. Senatorët dhe përfaqësuesit demokratë e kritikuan masën si një veprim shkatërrues që do të shpërbënte ndihmën amerikane për zhvillim në mbarë botën. Kongresisti Jamie Raskin tha: “Elon Musk, nuk e krijove USAID-in. Nuk ke fuqi as ta shkatërrosh atë. Dhe kush do t’ju ndalojë? Ne! Nuk ka asnjë pushtet të katërt në qeveri që quhet Elon Musk!”
Në mediat amerikane, një pyetje shpërthyese po bëhet gjithnjë e më me zë të lartë: A është me të vërtetë Donald Trump ende duke qeverisur ShBA-në – apo Elon Musk tashmë po përcakton politikën e jashtme amerikane?
Trump dhe Musk argumentojnë se paratë e taksave të amerikanëve nuk duhet të rrjedhin më në projektet e zhvillimit global. Bllokada e fondeve të USAID-it prek drejtpërdrejt aleatët strategjikë të Uashingtonit, nga Ballkani në Afrikë e deri në Amerikën Latine, transmeton Klankosova.tv.
Sa i përket të ardhmes së USAID-it në Kosovë, ndihma emergjente humanitare për momentin mbetet e paprekur – por ndërprerja e programeve të tjera mund të rrezikojë stabilitetin e vendit. Frika është se nëse ndihma nga Amerika thahet, vakumi mund të mbushet shpejt nga aktorë të tjerë gjeopolitikë.
A është Kosova testi i parë i shpërbërjes së ndihmës zhvillimore amerikane? A po fillon Trumpi një strategji globale të tërheqjes së ShBA-së që redukton masivisht ndikimin e Amerikës në botë? Për këtë ka shumë spekulime këto ditë edhe në Prishtinë.
Një konsulent vendor për projektet zhvillimore në Kosovë, me të cilin WELT foli të martën pasdite para selisë së USAID-it, thotë: “Ajo që është e qartë është se politika e jashtme amerikane nuk bëhet më në Departamentin e Shtetit, por në zyrat e Tesla-s dhe SpaceX. Dhe Elon Musk nuk është dikush që duhet të justifikohet në Kongres – por vetëm bilancit të vet financiar”.
Vlora Çitaku, ish-ambasadorja e Kosovës në ShBA dhe deputete e Partisë Demokratike të Kosovës (PDK), qëndron e ulur në zyrën e saj të mërkurën pasdite. Çitaku ka luajtur një rol qendror në diplomacinë e Kosovës për vite me radhë, pasi më parë ka qenë Ministre e Integrimeve Evropiane. Në vitin 2025, ajo do të kandidojë sërish në zgjedhjet parlamentare të vendit.
Në lidhje me fundin e supozuar të mbështetjes së USAID-it për Kosovën, ajo bëri një deklaratë për WELT që sinjalizon qetësi: “ShBA-ja mund të bëjë çfarë të dojë me paratë e taksave. Është vendimi i tyre”. /Klankosova.tv
