Për muaj të tërë, në Kosovë flitej shpesh për grupin AlbKings, një kanal në Telegram ku shpërndaheshin video e fotografi intime të vajzave, bashkëngjitur me numrat e kontaktit të tyre.
Nga prilli deri në tetor të vitit 2024, ish-administratori i këtij kanali, E.A., ishte i arrestuar nën dyshimet për kryerjen e veprës penale “vjedhje e identitetit dhe kredencialeve”.
Për vjedhje të identitetit, Kodi Penal i Kosovës parasheh dënim deri në 2 vjet burgim, apo edhe deri në 5 vjet burgim kur ajo ndërlidhet me vepra terroriste, shkruan Evropa e Lirë.
Pse ishte kjo vepra për të cilën ai akuzohej? Sepse në Kodin Penal të Kosovës nuk parashihet vepra konkrete që ai kishte kryer dhe prokurorët u detyruan ta përshtatin atë me termat ekzistues.
Arrita Rezniqi, nga Instituti i Kosovës për Drejtësi, thotë se kjo është problematike, pasi që thekson se ndjekja penale bëhet më e lehtë kur legjislacioni ekzistues e specifikon qartë një vepër penale dhe dënueshmërinë për të.
“E shohim këtë si barrierë për qasje efektive në drejtësi dhe për mbrojtjen e mirëfilltë të qytetarëve të vendit, sepse, thjesht, mund të ndikojë që rastet e kësaj natyre të minimizohen ose veprimet në ato raste të mos ndiqen si duhet penalisht”, thotë Rezniqi për Radion Evropa e Lirë.
Ajo tregon se institucionet e drejtësisë në Kosovë, në mënyrë specifike Policia e Kosovës dhe Prokuroria, i identifikojnë elementet e veprave penale ashtu që t’i përshtatin me termat ekzistues në Kodin Penal.
Kjo rezulton në ndjekje penale dhe dënim për kryesit e dhunës digjitale. Por, kjo shpesh nuk është e mjaftueshme.
“Kur i marrim në konsideratë në veçanti zhvillimet e fundit në sferën teknologjike, inteligjencën artificiale dhe trendët e rinj, është thjesht e nevojshme që të ndërmerren hapa konkretë për t’i specifikuar krejt këto veprime në kuadër të kornizës sonë ligjore”, thotë Rezniqi.
Së fundi, në shtator të këtij viti, tre nga të akuzuarit në rastin AlbKings u dënuan vetëm me gjobë, pasi arritën marrëveshje me Prokurorinë për pranim të fajësisë.
A.T. mori gjobë prej 2.000 eurosh, ndërsa B.R. dhe V.A. morën gjobë prej nga 2.500 euro. Vepra penale që rëndonte mbi ta ishte “ngacmimi”.
Kodi Penal i Kosovës e përkufizon ngacmimin si vëmendje apo komunikim me qëllim të “ngacmimit, frikësimit, lëndimit, dëmtimit të pasurisë apo vrasjes”. Në këtë pikë përfshihet edhe dërgimi i mesazheve telefonike.
Për këtë vepër parashihen dënime deri në 5 vjet burgim.
Këto raste e theksojnë nevojën për ndryshim të Kodit aktual Penal, beson Rezniqi.
“Është e nevojshme që t’i kemi në mënyrë specifike të adresuara në legjislacionin tonë të gjitha këto veprime dhe dënueshmërinë për ato veprime, në mënyrë që, në përputhje me to, të jetë edhe shkalla e dënimit”, shton ajo.
Besarta Breznica, nga Rrjeti i Grave të Kosovës, u ka bërë thirrje tash e një kohë institucioneve që të ndryshohet Kodi Penal, ashtu që edhe veprat penale të ngjashme me ato të kryera nga AlbKings të mund të marrin një dënim, sipas saj, më të merituar.
“Rastet e kësaj dhune vetëm po shtohen, kurse personat në fjalë po ndiqen për veprat “kanosje” e “ngacmim”, ndjekje këto që nuk janë të rëndësisë apo kapacitetit të njëjtë si dhuna që ndodh online”, thotë Breznica për REL-in.
Dhe, mosrealizimi i kësaj kërkese e ka lënë Breznicën të besojë se institucionet, thjesht, nuk e marrin seriozisht “sigurinë e vajzave dhe grave në Kosovë”.
Ministria e Drejtësisë ka thënë për REL-in se kjo kërkesë e organizatave feministe për përfshirjen e dhunës kibernetike është pjesë e shqyrtimit nga grupi punues që punon për plotësim-ndryshimin e Kodit Penal që nga viti 2024.
Një zyrtar ligjor i kësaj ministrie ka pranuar se, për shkak të vonesave në formimin e institucioneve, pas zgjedhjeve parlamentare të 9 shkurtit, është e vështirë të parashikohet kohëzgjatja e plotë e këtij procesi.
Pse ngrihet kjo çështje nga organizatat feministe në veçanti?
Meqë, ato insistojnë se, si në rastin e grupit AlbKings, janë gratë më të cenueshme nga këto vepra.
Rezniqi thekson se, në Kosovë, “shpesh kemi parë që gratë bëhen objekt i përndjekjes online, sulmeve seksiste, shantazheve përmes materialeve personale apo materialeve të tjera pa pëlqimin e tyre”.
“Dhe këtë e shohin si një zgjerim të dhunës me bazë gjinore në hapësirën virtuale, ku pasojat janë pastaj reale në jetën e viktimës dhe ndikojnë veçanërisht te gratë”, shton ajo.
Një hulumtim i publikuar vitin e kaluar nga organizata Demokracia për Zhvillim (D4D) gjeti se kur gratë janë subjekt i lajmeve nëpër media, ato postime në rrjete sociale marrin tri herë më shumë reagime sesa lajmet e tjera. Shumica e komenteve me gjuhë të urrejtjes bëhen nga burrat.
Për këtë hulumtim, kjo organizatë monitoroi mbi 110 portale në Kosovë nga janari i vitit 2022 deri në nëntor të vitit 2023. Ky hulumtim rezultoi në analizë të mbi 3.6 milionë artikujve të publikuar nga mediat në Kosovë.
Në shumicën e lajmeve, gratë e përfshira në politikë ishin cak i komenteve me gjuhë të urrejtjes, që Kombet e Bashkuara (OKB) e definojnë si diskurs fyes që përdoret ndaj një individi ose grupi në bazë të disa karakteristikave – si raca, feja ose gjinia – dhe që “mund të kërcënojë paqen sociale”.
Problemi i identifikimit të kryesve të veprës
Një tjetër problem mbetet identifikimi i kryesve të dhunës digjitale, pasi që shpeshherë kjo bëhet përmes profileve të rreme.
Instituti i Kosovës për Drejtësi thotë se, në bazë të analizave të tij, kjo bëhet në mënyrë shumë efektive në disa raste nga një departament i specializuar për krime kibernetike në Policinë e Kosovës.
Por, jo për të gjitha llojet e veprave.
“Në bazë të informatave që ne kemi, ky bashkëpunim zakonisht bëhet kur është fjala për vepra që ndërlidhen me pasoja më të rënda, për shembull me vepra penale të terrorizmit ose të ngjashme… përgjigjet janë më të shpejta, pra bashkëpunimi është më i mirë”, thotë Rezniqi.
Ajo shton se kjo nuk ndodh edhe në rastet individuale të ngacmimeve apo shantazheve.
Si Rezniqi, ashtu edhe Breznica shpresojnë që institucionet do të ndërmarrin sa më shpejt hapa konkretë për zgjidhjen e këtyre problemeve.
“Thjesht, ne duhet të sigurohemi që të gjitha këto zhvillime teknologjike të përdoren si mjet fuqizimi, të na ndihmojnë t’i ndjekim këto raste, e jo si mjet i dhunës ndaj gjithë qytetarëve, në veçanti grave”, përfundon Rezniqi.
