Vendimi i Komisionit të Përbashkët të Mitrovicës Veriore dhe Jugore për ndërtimin e dy urave të reja mbi lumin Ibër, i bërë këtë verë, befasoi shumëkënd. Ndërsa një urë është kryesisht e hapur, dhe punimet po vazhdojnë në anën tjetër, lind pyetja se çfarë ndikimi do të ketë kjo në mjedis. Lubisha Milaçiq i INTER-i paralajmëron se urat e reja — me vlerë rreth tre milionë euro — mund të kenë ndikim negativ në rrjedhën e lumit dhe madje të rrisin rrezikun e përmbytjeve.
Që Mitrovica të ketë dy ura të reja mbi lumin Ibër ishte vendimi i Komisionit të Përbashkët të dy komunave, Mitrovicës Veriore dhe Jugore, i cili befasoi shumëkë këtë verë, dhe që doli nga Memorandumi i Bashkëpunimit i nënshkruar me Ministrinë e Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës.
Bregu i Ibrit bri urës kryesore gjatë gjithë verës ishte kantier i madh ndërtimi. Ura, e cila ndodhet afër komunës së Mitrovicës së Veriut dhe e cila është e hapur për trafik, u përfundua në më pak se dy muaj, ndërsa punimet në urën e dytë, atë të këmbësorëve, janë ende në vazhdim.
Dy ura të reja të Ibrit kushtojnë pothuajse tre milionë euro, sipas të dhënave të publikuara nga mediat e Prishtinës.
Vetëm për devijimin e përkohshëm të lumit janë ndarë 200.000 euro, pastaj 150.000 euro të tjera për pastrimin e terrenit dhe 75.000 euro shtesë për përgatitjen e dokumentacionit të projektit.
Ndërsa publiku me muaj u mor me mesazhet politike të shkaktuara nga shpallja e hapjes së urave, pak i kanë kushtuar vëmendje ndikimit që ndërtimi i tyre mund të ketë në mjedis.
Ndër të parët që e ngriti këtë temë në publik ishte kryetari në largim i Komunës së Mitrovicës së Jugut, Bedri Hamza, i cili shprehu shqetësimin se ura e sapondërtuar mbi lumin Ibër mund të shkaktojë përmbytje në të ardhmen.
“Kam dy brenga lidhur me atë urë. E para, e kemi ndërtuar një urë në fillim të liqenit, që është më i gjerë dhe më i gjatë, i bërë përmes një procedure të rregullt të prokurimit publik dhe që ka kushtuar 212 mijë euro. E tani e kemi një urë me dimensione të ngjashme që kushton pothuajse dhjetë herë më shumë – kjo është pak e çuditshme. E dyta, unë nuk jam ekspert i urave, por kam dilema pas konsultimit me ekspertë – ekziston mundësia që në të ardhmen kjo urë të bëhet shkak i përmbytjeve në Mitrovicë. Shpresoj që kjo të mos ndodhë kurrë, por nëse ka përmbytje të këtij niveli, kam frikë se kjo mund të jetë problem. Shpresoj se ata që e kanë projektuar urën të kenë llogaritur gjithçka mirë, por dilemat e mia ende mbesin,” vuri në dukje Hamza.
Përmbytjet në kantierin e ndërtimit të urës
Në kantierin e ndërtimit të urës së këmbësorëve në Mitrovicë, më 1 nëntor pati përmbytje.
Nivelet e ngritura të ujit përmbytën kantierin e ndërtimit dhe makineritë e rënda u përfshinë nga uji. Po ashtu u shkaktua dëm material.
Siç shpjegoi drejtori i kompanisë hidroelektrike “Ibër-Lepenci”, Faruk Mujka, shkaku i rritjes së nivelit të ujit ishte sasia e madhe e reshjeve në rrjedhën e sipërme të lumit, si dhe rrëshqitja e dheut në kanalin afër Zubin Potokut, prandaj ishte e nevojshme të derdhej uji i tepërt nga diga e Pridvoricës në lumë.
“Kemi ardhur në situatën ku duhet llogaritur dëmi më i vogël i mundshëm, edhe pse jo i papërfillshëm. Është e rëndësishme të theksohet se ndërtimi i urës nuk ishte i rrezikuar në asnjë moment. Duhet sqaruar se dëmi nuk u shkaktua nga dora e njeriut, por ndërhyrja e njeriut vërtet minimizoi dëmin potencial shumë më të madh dhe afatgjatë. Për shkak të punimeve, në kantierin e ndërtimit u krijua një kalim i ngushtë që nuk e zbuste rritjen e nivelit të ujit,” shpjegoi Mujka.
Në vend se të hiqen barrierat – po ndërtohen të reja
Arkitekti dhe hulumtuesi i INTER-it Lubisha Milaçiq thotë se ka tendenca në botë për të hequr barrierat nga rrjedhat e lumenjve, kryesisht për shkak të ruajtjes së rezervave të peshkut, dhe se urat e reja në Mitrovicë, veçanërisht ato për këmbësorë, janë pengesa të reja në lumin Ibër.
“Tendencat janë të hiqen pengesat në rrjedhat e lumenjve, sepse çdo pengesë nënkupton ndërprerjen e korridoreve ekologjike — peshqit nuk mund të shkojnë në rrjedhën e sipërme në vendet e tyre pjellore. Në Mitrovicë, tashmë është bërë një akumulim në Kushtovë, që përbën një pengesë të tillë. Me sa kam mundur të shoh, projekti për këto ura nuk ka qenë asnjëherë në dëgjim publik. Është e rëndësishme të thuhet se ka një denivelim në urën e këmbësorëve, që do të thotë se uji në atë pjesë bie në ujëvara, dhe në anën ka galeri përmes të cilave uji hyn dhe del. Pra, u bë denivelimi i shtratit të lumit. E dyta, ura është vendosur shumë ulët, në vetë linjën e mbrojtjes nga përmbytjet, gjegjësisht në argjinaturën në bregun e djathtë,” shpjegon Milaçiqi.
Ai kujton se çdo pengesë parandalon migrimin e peshqve në rrjedhën e sipërme në vende pjellore dhe habitate, dhe paralajmëron se ura e këmbësorëve mund të shkaktojë probleme më serioze nëse përsëriten përmbytjet e vitit 2023. në veri të Kosovës.
“Nëse marrim parasysh se kanali Ibër–Lepenci transporton katër metra kub ujë në sekondë, i cili tashmë ka shkaktuar një përmbytje, vetëm mund të imagjinojmë se cilat do të ishin pasojat në një rrjedhë prej më shumë se 10 metrash kub, siç ishte gjatë përmbytjes së vitit 2023. Këto ura mund të jenë pengesa për ujin sepse të dyja janë praktikisht si gypa, gjë që zvogëlon rrjedhën,” paralajmëron Milaçiqi.
Një problem shtesë, sipas tij, mund të jenë ujëvarat e planifikuara në urën e këmbësorëve, të cilat mund të bllokohen me mbeturina, gjë që do të çonte në daljen nga shtrati të lumit Ibër.
“Në përfundim, nga pikëpamja mjedisore, projekti, veçanërisht ura e këmbësorëve, u bë në mënyrë të papërgjegjshme, sepse sot zbatohen parimet e ngadalësimit, në vend të përshpejtimit të rrjedhave ujore, që të mundësohet ruajtja e korridoreve natyrore,” përfundon Milaçiqi.
