Nga analiza e të dhënave zyrtare të Organit Shqyrtues të Prokurimit (OSHP) për vitin 2024 del qartë se sistemi i prokurimit publik ka kaluar një vit të rënduar, me rritje të madhe të ankesave, rritje të rivlerësimeve dhe rikthimeve të tenderëve, dhe me ngarkesë të dukshme mbi institucionet që menaxhojnë fondet publike, shkruan Demokracia.com.
Gjatë vitit 2024, OSHP ka pranuar 1290 ankesa, që përbëjnë një rritje prej 20% krahasuar me vitin 2023, kur ishin 1071 ankesa.
Kjo rritje tregon qartë një trend të pakënaqësisë më të madhe të operatorëve ekonomikë ndaj aktiviteteve të prokurimit, apo një rritje të parregullsive të mundshme brenda autoriteteve kontraktuese.
Edhe më shqetësuese është fakti se për një pjesë të madhe të tenderëve janë paraqitur më shumë se një ankesë, që tregon konflikt të përsëritur brenda të njëjtit aktivitet prokurimi.
Kush kthen më shumë tenderë në rivlerësim?
Të dhënat e OSHP-së tregojnë se gjatë vitit 2024 janë nxjerrë 197 vendime për rivlerësim, si dhe dhjetëra vendime të tjera ku tenderët janë anuluar, përmirësuar, apo është urdhëruar shfuqizimi i kontratës.
Sipas raportit, kategoritë që janë më shpesh nën shqyrtim janë:
Ministria e Shëndetësisë dhe institucionet spitalore
Shumë vendime të OSHP-së kanë përfunduar me shfuqizim kontrate, “rivlerësim”, apo “aprovim të ankesës”, veçanërisht për tenderët e barnave dhe pajisjeve mjekësore, shpesh për shkak të specifikimeve teknike të papërputhshme apo procedurave të paqarta.
Komunat e Prishtinës, Gjakovës, Pejës, Gjilanit dhe Fushë Kosovës shfaqen ndër autoritetet me numër më të madh të ankesave dhe vendimeve për rivlerësim ose anulim të tenderit.
Në disa raste, OSHP ka gjetur parregullsi të përsëritura në dokumentet e tenderit ose në vlerësimin e ofertave.
Policia e Kosovës dhe Agjencia Qendrore e Prokurimit
Edhe këto institucione shfaqen shpesh me raste të diskualifikimit, rivlerësimit, ose anulimit të proceseve për shkak të shkeljeve procedurale.
Rritje e rivlerësimeve dhe tendencë në ritenderim
Nga 1295 vendime të OSHP-së në vitin 2024:
- 197 kanë qenë vendime për rivlerësim,
- një numër i madh vendimesh kanë përfunduar me anulim të tenderëve,
- dhjetëra tenderë janë kthyer në përmirësim të dosjes për shkak se specifikimet teknike nuk ishin të sakta apo përmbanin kushte diskriminuese.
Në shumë raste OSHP ka urdhëruar zhvillimin e një procedure të re prokurimi, gjë që vonon projektet publike dhe rrit kostot administrative.
OSHP vetë ka funksionuar gjatë vitit 2024 me Bord të pakompletuar, për disa muaj edhe me vetëm 3 anëtarë, duke pamundësuar panelët me 5 anëtarë – model i parashikuar për raste komplekse.
Kjo ka ndikuar që shumë vendime të jenë jashtë afatit ligjor, ku nga 1295 vendime, 784 kanë dalë jashtë afatit të përcaktuar nga ligji.
Kjo situatë e brendshme ka kontribuar në vonesa dhe në rritje të ngarkesës në të gjitha nivelet e shqyrtimit.
Cilat janë institucionet që rikthejnë më shumë tenderë?
Duke u bazuar në listën e vendimeve dhe llojet e tyre në raport, del se më shpesh rikthime, rivlerësime apo ritenderime janë bërë në sektorët:
- Shëndetësi
- Komunat (sidomos tenderët për ndërtim, mirëmbajtje dhe shërbime)
- Agjencia Qendrore e Prokurimit
- Policia e Kosovës
- Ndërmarrjet publike (Ujësjellës, NPB, KRU, KEK etj.)
Këta sektorë paraqesin edhe shumicën e aktivitetit financiar publik, duke e bërë kontrollin e tyre edhe më kritik.
Nga analiza e përgjithshme e të dhënave zyrtare, vitit 2024 i mungoi stabiliteti në tre aspekte thelbësore:
- Procedurat – më shumë ankesa, më shumë gabime
Rritja e ankesave dhe e vendimeve për rikthim tregon se shumë autoritete kontraktuese ende nuk i zbatojnë standardet e prokurimit në mënyrë korrekte.
- Kapacitetet – mungesë profesionalizmi në disa institucione
Disa parregullsi në dosjet e tenderit përstrate nga raporti tregojnë se mungojnë ekspertë të mjaftueshëm të prokurimit në institucionet më të ngarkuara.
- Menaxhimi – OSHP nën presion
Me një Bord të pakompletuar dhe staf të pamjaftueshëm, edhe organi mbikëqyrës ka vështirësi të funksionojë me efikasitet.
Viti 2024 ka nxjerrë në pah një realitet që shpesh anashkalohet: prokurimi publik, i cili menaxhon qindra miliona euro të buxhetit të shtetit, funksionon në kushte të brishta, me presion të madh mbi procedurat dhe me mangësi të dukshme në nivel institucional.
Rritja e numrit të ankesave, rivlerësimeve dhe anulimeve të tenderëve tregon qartë se:
- institucionet publike duhet të rrisin profesionalizmin,
- OSHP duhet të fuqizohet dhe të kompletohet,
- sistemi i prokurimit ka nevojë për standardizim dhe kontroll më të fortë,
- ndërhyrjet ligjore dhe trajnimi i zyrtarëve duhet të jenë prioritet.
Deri atëherë, prokurimi publik pritet të mbetet një prej sektorëve më të ndjeshëm, më të kontestuar dhe më të rrezikuar nga gabimet procedurale që kushtojnë me vonesa, ritenderime dhe humbje të efikasitetit. /Demokracia.com
