SHBA-të duan të ndërtojnë banesa për ata që janë zhvendosur nga lufta, por jo të gjithë janë dakord.
Që nga armëpushimi i muajit të kaluar, Gaza është ndarë nga një vijë e verdhë që ndan Gazën e kontrolluar nga Hamasi në perëndim nga Gaza e pushtuar nga Izraeli në lindje. Në fillim, vija ishte e padukshme.
Por pasi ushtarët izraelitë hapën zjarr vazhdimisht mbi gazanët që e kalonin atë, Izraeli filloi t’i jepte vijës një dimension fizik me blloqe betoni të verdhë. Tani një plan i mbështetur nga SHBA-të, i hartuar për të strehuar mijëra palestinezë në anën izraelite të vijës, mund ta bëjë ndarjen më të dukshme dhe, sipas frikës së disave, më të përhershme.
Zyrtarët amerikanë i quajnë zhvillimet e reja Komunitete të Sigurta Alternative.
Iniciativa është hartuar për të krijuar komunitete të gazanëve të verifikuar, por do t’i ndajë ata nga ata në anën e kontrolluar nga Hamasi të vijës së verdhë, ku jeton shumica dërrmuese e njerëzve në Gaza, më thanë një zyrtar në Izrael dhe një zyrtar i Departamentit të Shtetit i njohur me planifikimin.
Gjenerali Lejtnant Patrick Frank – udhëheqësi ushtarak që koordinon përpjekjet për të zbatuar planin e paqes të Presidentit Donald Trump – u tha kohët e fundit kolegëve se çdo vendbanim duhet të përfshijë një qendër mjekësore, një shkollë, një ndërtesë administrative dhe “strehim të përkohshëm për afërsisht 25 mijë njerëz”, sipas një emaili që shqyrtova, për të cilin nuk është raportuar më parë.
Ai theksoi urgjencën e ecjes përpara me planin, thuhej në email. Një zyrtar i lartë i administratës Trump më konfirmoi se do të ndërtohet të paktën një Komunitet i Sigurt Alternativ pilot. Vendndodhja e parë që po synohet për zhvillim, në jug të Gazës pranë Rafah, ka shumë të ngjarë të jetë në pronësi të palestinezëve, ashtu si edhe vendet e tjera të mundshme, të cilat ka shumë.
Zyrtari i lartë i administratës nuk mundi të thoshte menjëherë nëse Shtetet e Bashkuara e dinë se kush e zotëron pronën në të cilën do të ndërtohet komuniteti pilot.
Vetëm palestinezët e miratuar nga agjencia e inteligjencës vendase të Izraelit do të lejohen të hyjnë.
Mbetet e paqartë se cilat do të jenë kriteret për miratim, megjithëse nëse një person ose të afërmit e tij kanë lidhje me Hamasin do të ishte një pikënisje, më tha zyrtari në Izrael me njohuri të drejtpërdrejta të planit.
Më pak se 2 për qind e 2 milionë banorëve të Gazës vlerësohet se jetojnë në anën e vijës së kontrolluar nga Forcat Mbrojtëse të Izraelit, sipas zyrtarit në Izrael.
Hapi i parë në krijimin e një komuniteti të ri në Gaza do të përfshijë pastrimin e municioneve të pashpërthyera dhe rrënojave. Departamenti i Shtetit i ka dhënë një kontratë Tetra Tech, një firme inxhinierike me seli në SHBA, e cila pritet të përgatisë terrenin për Komunitetin e parë Alternativ të Sigurt, më tha zyrtari i Departamentit të Shtetit.
Drejtori ekzekutiv i kompanisë mori pjesë dje në takime në Izrael me të tjerë të përfshirë në zbatimin e planit të paqes, më thanë dy persona të njohur me çështjen. Tetra Tech nuk iu përgjigj një kërkese për koment.
Të dërguarit kryesorë të Trump në Lindjen e Mesme, dhëndri i tij Jared Kushner dhe miku i tij i ngushtë Steve Witkoff, mbështesin idenë e iniciativës së strehimit, ashtu si edhe qeveria izraelite, më thanë dy persona të njohur me çështjen. (Një zëdhënës i qeverisë izraelite nuk komentoi).
Por plani ka shkaktuar reagime negative nga disa zyrtarë në Departamentin e Shtetit, si dhe nga qeveritë e huaja dhe organizatat e ndihmës. Kundërshtimet janë pjesërisht të rrënjosura në kufizimet që zhvillimi i ri mund t’u imponojë palestinezëve që regjistrohen.
Dega e ushtrisë izraelite që kontrollon kalimet kufitare humanitare në Gaza u ka thënë zyrtarëve amerikanë se civilët që lejohen të hyjnë në zhvillimet nuk do të lejohen të kthehen në gjysmën e Gazës që kontrollon Hamasi, sipas dy zyrtarëve.
Ekspertët e ndihmës së Departamentit të Shtetit në Izrael po “avokon për sigurimin e lirisë së lëvizjes përtej vijave”, sipas emailit që shqyrtova. Duket e mundshme që komunitetet “do të jenë një vend ku njerëzit janë efektivisht të izoluar, megjithëse nuk do t’i përdorin këto terma”, më tha zyrtari i Departamentit të Shtetit.
Sipas planit të Trump, vija e verdhë supozohet të zhduket pasi IDF t’ia dorëzojë tokën që kontrollon një force shumëkombëshe ende të paformuar.
Hamasi gjithashtu synon të heqë dorë nga kontrolli i tij. Dhe Komunitetet Alternative të Sigurta vetë synojnë të jenë të përkohshme. Por Lindja e Mesme është e mbushur me ndarje që janë projektuar si masa të përkohshme, por që u bënë çarje të përhershme. Njerëzit që e vënë në dyshim planin e ri thonë se, duke i penguar palestinezët të lëvizin lirisht në kohë paqeje relative, rrezikohet të krijohet një përçarje e qëndrueshme në mes të Gazës.
Një zyrtar amerikan i tha gazetës The Atlantic se programi është një eksperiment në sigurimin e banorëve të Gazës me strehim të sigurt përtej kontrollit të Hamasit.
Ideja e Komuniteteve të Sigurta Alternative, ose diçka e ngjashme me to, është përhapur midis zyrtarëve të lartë amerikanë dhe izraelitë për njëfarë kohe. Pasi u ra dakord për një armëpushim dhe një shkëmbim pengjesh si faza e parë e planit të paqes të Trump, SHBA-të ngritën Qendrën e Koordinimit Civilo-Ushtarak në Izrael për të mbështetur hapat e mëtejshëm.
Plani për Komunitete Alternative të Sigurta u prezantua ditën e hapjes së qendrës, tha zyrtari në Izrael.
Ndër shumë sfidat me të cilat përballet qendra është përmbushja e nevojave të shumë palestinezëve të zhvendosur nga shkatërrimi i dy viteve të luftës. “I shihni këta njerëz që po kthehen”, tha Kushner për 60 Minutes të CBS, duke përshkruar një turne të kohëve të fundit në Gaza.
“Duket sikur ka shpërthyer një bombë bërthamore”.
Kushner i pyeti ushtarët izraelitë që lehtësonin turneun e tij se çfarë do të bënin këta njerëz. Ushtarët, thotë ai, u përgjigjën: “Ata po kthehen në zonat ku ishte shtëpia e tyre e shkatërruar, në parcelën e tyre dhe do të ngrenë një tendë”.
Plani i Komuniteteve të Sigurta Alternative shihet nga zyrtarët e Trump si një zgjidhje më e mirë, dhe Shtëpia e Bardhë e ka nxitur projektin. Kushner e bëri të qartë në një konferencë për shtyp në Izrael muajin e kaluar se “asnjë fond rindërtimi nuk do të shkojë në zonat që Hamasi ende kontrollon”.
Ai diskutoi ndërtimin e “një Gaze të re” në anën e mbajtur nga Izraeli: “për t’u dhënë palestinezëve që jetojnë në Gaza një vend për të shkuar, një vend për të gjetur punë, një vend për të jetuar”.
Më herët këtë vit, Trump tha se donte të shihte të gjithë palestinezët të detyruar të largoheshin nga Gaza në mënyrë që SHBA-të të mund ta drejtonin zonën si “Riviera e Lindjes së Mesme”, megjithëse që atëherë është tërhequr nga kjo.
Planet për vendet e banimit mbeten të paqëndrueshme: Numri i banorëve palestinezë që pritet të jetojnë në çdo komunitet të ri ndryshon pothuajse çdo ditë, sipas zyrtarit në Izrael. Një ekip zyrtarësh ushtarakë amerikanë, britanikë dhe izraelitë që punojnë në projekt e kanë rishikuar tashmë numrin e banorëve të synuar të secilit komunitet në rreth 6 mijë, nga një vlerësim fillestar prej 25 mijë.
Zyrtari i lartë i administratës më shkroi se “të gjitha këto detaje po shqyrtohen dhe ende po diskutohen plane se si t’u sigurohet më së miri banorëve të Gazës strehim i përkohshëm i sigurt”.
Të tjerë të përfshirë në planifikimin pas armëpushimit për Gazën thonë se shqetësohen për implikimet e çdo qasjeje që përjashton shumë palestinezë në anën tjetër të vijës së verdhë. Hamasi e ka drejtuar Gazën për gati dy dekada dhe shumë banorë të Gazës kanë lidhje me grupin militant.
Çfarë do të ndodhë me banorët e Gazës që nuk e kalojnë kontrollin e të dhënave të Izraelit është e paqartë, më tha zyrtari në Izrael.
Rezultati përfundimtar i planit të Komuniteteve Alternative të Sigurta, sipas shqetësimit të zyrtarit, mund të jetë “një popullsi që zhvendos dhe thua se janë mirë dhe të sigurt, dhe pastaj një popullsi tjetër që me sa duket është e gjitha Hamas, kështu që çfarëdo që të ndodhë në atë zonë është e justifikuar”.
Ajo që nuk vihet në dyshim është se Gaza ka nevojë për më shumë vende për të jetuar.
Rreth 7 mijë e 400 tenda janë lëshuar në Gaza përmes sistemit të koordinimit të ndihmës së Kombeve të Bashkuara që nga fillimi i armëpushimit, sipas Këshillit Norvegjez për Refugjatët, i cili është pjesë e përpjekjes së ndihmës. Por 1.5 milion njerëz kanë nevojë për strehim emergjent.
Shtëpitë e tyre janë të dëmtuara, të shkatërruara, të paarritshme ose përtej vijës së verdhë.
Plani për Gazën mbart disa jehona të një plani tjetër të avancuar dekada më parë nga Shtetet e Bashkuara. Gjatë Luftës së Vietnamit, qeveria amerikane financoi dhe mbështeti një plan nga Vietnami i Jugut për të zhvendosur fshatarët ruralë në “fshatra strategjike” për t’i izoluar ata nga ndikimi i kryengritësve komunistë.
SHBA-të dhe Vietnami i Jugut ishin të bindur se do të fitonin mbështetjen e fshatarëve duke përmirësuar cilësinë e jetës së tyre me qasje në kujdes mjekësor dhe shkolla. Por banorët ishin në mjerim.
Dhe ndarja e kryengritësve nga civilët doli shumë më e vështirë se sa pritej; një agjent komunist u bë aksidentalisht mbikëqyrës i të gjithë programit. Roger Hilsman, atëherë ndihmës sekretar shteti për çështjet e Azisë Lindore dhe Paqësorit, në fund e quajti përpjekjen “më të keqe se të padobishme”.
Përpara se dikush të zhvendoset në një Komunitet të Sigurt Alternativ, ata që janë përgjegjës për të vendosur për të ardhmen e Gazës ende duhet të zgjidhin një numër pyetjesh serioze. Një zyrtar amerikan pranoi, për shembull, se palestinezët mund të ngurrojnë të zhvendosen për sa kohë që IDF është në krye.
Gjithashtu është e paqartë se si do të sigurohet kalimi i sigurt përmes vijave ushtarake për banorët e verifikuar të Gazës që duan të zhvendosen. Zyrtarët ushtarakë që punojnë në plan fillimisht parashikuan një vendbanim të ri që do të funksiononte muajin e ardhshëm, tha burimi në Izrael, por ky afat kohor tani është i pasigurt.
Një plan për të kaluar kontrollin nga IDF në një forcë shumëkombëshe në anën izraelite të vijës së verdhë nuk ka bërë shumë përparim, pjesërisht sepse as Izraeli dhe as Hamasi nuk e kanë miratuar planin e paqes përtej armëpushimit.
Vetë armëpushimi është shoqëruar me dhunë të ndërprerë, dhe Hamasi ka vrarë palestinezë që pretendonte se po bashkëpunonin me izraelitët.
Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu i ka thënë kabinetit të tij se Izraeli do të mbajë të drejtën e vetos mbi vendet që do t’i bashkohen forcës shumëkombëshe të stabilizimit. Ndërkohë, vendet kandidate mund të rishqyrtojnë përfshirjen e tyre të mundshme nëse kundërshtojnë planin e Komuniteteve të Sigurta Alternative.
Ideja e zhvendosjes së palestinezëve në banesa në anën izraelite të vijës së verdhë ka alarmuar qeveritë evropiane, arabe dhe myslimane, sipas Financial Times; një diplomat arab i tha botimit se “po vjen një përplasje për këtë çështje midis palestinezëve, egjiptianëve, shumë të tjerëve, katarasve, turqve dhe SHBA-ve dhe Izraelit nëse SHBA-të vazhdon të mbështesë pikëpamjen izraelite për këtë”.
Trump ua ka vënë barrën “kombeve myslimane dhe arabe” për të financuar rindërtimin e Gazës, por deri më tani, asnjëra nuk duket se ka rënë dakord të mbështesë ndërtimin e banesave.
Departamenti i Shtetit aktualisht planifikon të paguajë një organizatë ndihme për të ofruar shërbime bazë në komunitetet e reja dhe të përdorë një kontraktor ekzistues për t’i menaxhuar ato, tha zyrtari i Departamentit të Shtetit.
Plani i paqes parashikon gjithashtu që operacionet e përditshme në të gjithë Gazën të merren nën kontroll nga një “komitet teknokratik dhe apolitik i palestinezëve kompetentë nga Rripi”, sipas planit të Trump.
Por kur bëhet fjalë për planin e Komuniteteve Alternative të Sigurta, zyrtari me njohuri të drejtpërdrejta të planeve më tha, “është e paqartë nëse ka pasur ndonjë konsultim me ndonjë palestinez”.
