Pakistani e sheh këtë si një akt agresioni.
Për herë të parë që nga viti 1960, India ndërpret furnizimin me ujë nga Diga Baglihar, duke shkelur Traktatin e Ujërave të Indusit.
Pakistani sakaq e sheh këtë si një akt agresioni.
New Delhi ka thënë më parë se do të pezullojë Traktatin e Ujërave të Indusit – një marrëveshje e vitit 1960 për ndarjen e lumenjve me Pakistanin e ndërmjetësuar nga Banka Botërore.
Kjo, në përgjigje të vrasjes së fundit të 26 turistëve në qytetin malor të Pahalgam në Kashmirin e administruar nga India.
India e ka mbajtur Pakistanin përgjegjës indirekt për sulmin më të keq në vite në rajonin e diskutueshëm që të dy vendet e pretendojnë plotësisht, por e administrojnë pjesërisht.
Teksa hodhi poshtë vendimin indian për të pezulluar Traktatin e Ujërave të Indusit, Pakistani tha se marrëveshja është “detyruese” dhe nuk përmban asnjë dispozitë për pezullim të njëanshëm.
“Çdo përpjekje për të ndaluar ose devijuar rrjedhën e ujit që i përket Pakistanit sipas Traktatit të Ujërave të Indusit dhe uzurpimi i të drejtave të bregut të poshtëm do të konsiderohet një akt lufte dhe do të përgjigjet me forcë të plotë në të gjithë spektrin e fuqisë kombëtare”.
Një nga arsyet pse traktati i ka rezistuar tre luftërave, incidenteve terroriste dhe luftimeve të shpeshta kufitare gjatë 65 viteve të fundit është se është në interesin e ndërsjellë të të dy vendeve me vështirësi për ujë të shmangin konfliktin.
“India nuk mund ta ndalë në mënyrë të njëanshme furnizimin me ujë të Pakistanit për tre arsye: gjeografi, inxhinieri dhe ligj ndërkombëtar”, ka thënë për TRT World Abid Qaiyum Suleri, drejtor ekzekutiv i Institutit të Politikave të Zhvillimit të Qëndrueshëm, me seli në Islamabad.
Traktati nuk lejon as Pakistanin dhe as Indinë të ndërpresin ose pezullojnë në mënyrë të njëanshme marrëveshjen, e cila përfshin mekanizma për të adresuar mosmarrëveshjet.
“I ndërmjetësuar nga Banka Botërore, traktati ndan ligjërisht përdorimin e lumenjve. Shkelja e tij do të ftonte dënim global dhe do të shkatërronte të dy vendet”, ka thënë ai.
Sistemi i lumit Indus buron në Himalaje dhe përfshin lumin kryesor Indus, si dhe pesë degët e tij kryesore, përkatësisht Jhelum, Chenab, Ravi, Beas dhe Sutlej.
Si i tillë, sistemi u siguron të dy vendeve një linjë jetësore kritike për bujqësinë, energjinë hidroelektrike dhe nevojat e brendshme të ujit. Burimet e lumit janë në Kashmirin e administruar nga India.
Kjo asimetri gjeografike çoi në tensione të menjëhershme mbi të drejtat e ujit pas ndarjes së Nënkontinentit në Indi dhe Pakistan në vitin 1947.
Me ndërmjetësimin e Bankës Botërore, negociatat për një marrëveshje shpërndarjeje të ujit filluan në fillim të viteve 1950 dhe përfunduan në vitin 1960 në formën e Traktatit të Ujërave të Indusit.
Traktati i ndan gjashtë lumenjtë në dy grupe. Tre lumenjtë lindorë – Ravi, Beas dhe Sutlej – shkuan në Indi për përdorim kryesisht të pakufizuar.
Tre lumenjtë perëndimorë – Indus, Jhelum dhe Chenab – iu ndanë Pakistanit, edhe pse India mori të drejtën për të përdorur ujërat e tyre në sasi të kufizuara për qëllime jo-konsumuese, siç është gjenerimi i energjisë hidroelektrike.
Në planin e menjëhershëm, India nuk mund ta ndalojë ujin e Pakistanit edhe nëse e vendos këtë. Akullnajat shkrihen midis majit dhe shtatorit çdo vit, duke rezultuar në rrjedha masive uji që nuk mund të ruhen ose devijohen, të paktën në afat të shkurtër.
“Sistemi i lumit Indus drejtohet nga graviteti dhe topografia, jo nga politika. Devijimi i tij do të sfidonte gradientin e Himalajeve dhe do të shkaktonte ndërprerje masive tektonike në një rajon, i cili shtrihet në shumë linja sizmike”, sipas Suleri.
Për më tepër, rezervuarët e Indisë në lumenjtë perëndimorë janë diga që rrjedhin nga lumi dhe gjenerojnë energji elektrike pa shumë hapësirë ruajtjeje, ka shtuar ai.
Mungesa e një dispozite që lejon në mënyrë të qartë secilës palë të pezullojë në mënyrë të njëanshme marrëveshjen sugjeron që traktati është i detyrueshëm për një kohë të pacaktuar.
Kjo është ndoshta arsyeja pse ai ka duruar periudhat e tensioneve të larta, si luftërat e viteve 1965, 1971 dhe 1999.
Sa i përket zgjidhjes së mosmarrëveshjeve, traktati ofron një mekanizëm me tre nivele.
Platforma e parë e ndërmjetësimit është Komisioni i Përhershëm i Indusit (PIC), i cili përbëhet nga një komisioner nga secili vend për të mbikëqyrur zbatimin e traktatit dhe për të siguruar një shkëmbim në kohë të të dhënave të ujit.
Kur PIC nuk mund të zgjidhë një mosmarrëveshje, ai i referohet një “eksperti neutral” të emëruar nga Banka Botërore.
Për mosmarrëveshjet me natyrë më serioze, traktati lejon që të ngrihet një gjykatë arbitrazhi me shtatë anëtarë. Banka Botërore më pas luan një rol lehtësues në emërimin e arbitrave, por nuk është palë në procesin e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve.
