Ndërsa çmimet e ushqimeve janë më të ulëta në disa vende sesa në BE në përgjithësi, familjet në ato vende shpesh shpenzojnë një pjesë më të madhe të buxhetit të tyre për ushqim, shkruan euronews.
Ushqimi është një nga shpenzimet më të mëdha familjare në Evropë, duke përbërë mesatarisht rreth 11.9% të shpenzimeve në të gjithë BE-në dhe duke u rritur deri në 20% në vende të tilla si Rumania, transmeton Telegrafi.
Çmimet e ushqimeve gjithashtu ndryshojnë shumë në të gjithë Evropën. Indeksi i nivelit të çmimeve të ushqimeve i Eurostat ofron një bazë të dobishme për krahasim.
Nëse shporta mesatare e ushqimeve në BE është vendosur në 100 euro, indeksi mund të përdoret për të treguar se sa do të kushtonte e njëjta shportë në secilin vend.
Një nivel çmimi mbi 100 do të thotë që një vend është më i shtrenjtë se mesatarja evropiane, ndërsa një shifër nën 100 tregon se është më i lirë.
Sipas Eurostat, në vitin 2024, Maqedonia e Veriut ishte vendi më i lirë për ushqim midis 36 vendeve evropiane. Një shportë standarde ushqimore atje kushtonte 73 euro, duke e bërë atë 27% më të lirë se mesatarja e BE-së.
Zvicra është më e shtrenjta, me çmime ushqimore 61.1% mbi mesataren e BE-së. E njëjta shportë kushton 161.1 euro.
Maqedonia e Veriut është një vend kandidat për në BE — ende jo anëtar, por ka marrëveshje aktive tregtare me BE — ndërsa Zvicra nuk është në EEA dhe në vend të kësaj mbështetet në një rrjet marrëveshjesh dypalëshe me BE-në.
Në BE, Rumania (74.6 euro) ka nivelin më të ulët të çmimeve të ushqimeve, ndërsa Luksemburgu (125.7 euro) ka më të lartën.
Ushqimi është 25.4% më i lirë në Rumani dhe 25.7% më i shtrenjtë në Luksemburg krahasuar me mesataren e BE-së.
Pas Zvicrës në krye, dy vende të tjera të Shoqatës Evropiane të Tregtisë së Lirë (EFTA) plotësojnë tre vendet e para: Islanda (146.3 euro) dhe Norvegjia (130.6 euro).
Vendet e EFTA-s janë jo-anëtare të BE-së që bashkëpunojnë me bllokun kryesisht në tregti dhe qasje në treg, duke ruajtur njëkohësisht kontroll më të madh kombëtar mbi ligjet, kufijtë dhe politikat.
Çmimet e ushqimeve janë gjithashtu të paktën 10% më të larta se mesatarja e BE-së në Danimarkë (119.3 euro), Irlandë (111.9 euro), Francë (111.5 euro), Austri (110.9 euro) dhe Maltë (110.9 euro).
Evropa Juglindore dhe Ballkani Perëndimor tregojnë çmimet më të ulëta të ushqimeve në përgjithësi.
Përveç Maqedonisë së Veriut dhe Rumanisë, Turqia (75.7 euro), Bosnja dhe Hercegovina (82.5 euro), Mali i Zi (82.6 euro) dhe Bullgaria (87.1 euro) janë shumë nën mesataren e BE-së.
Serbia (95.7 euro) dhe Shqipëria (98.7 euro) janë gjithashtu më të lira se BE-ja.
Midis “Katër të Mëdhenjve” të BE-së, çmimet e ushqimeve janë gjithashtu më të larta se mesatarja e BE-së në Itali (104 euro) dhe Gjermani (102.9 euro). Spanja (94.6 euro) është 5.4% më e lirë se BE-ja.
Evropa Perëndimore në përgjithësi regjistron çmime më të larta të ushqimeve dhe vendet nordike janë ndër më të shtrenjtat në Evropë. Dallimet në çmime kanë rëndësi për familjet
Ilaria Benedetti, një profesoreshë e asociuar nga Universiteti i Tuscias, vuri në dukje se faktorët strukturorë si kostot e prodhimit, integrimi i zinxhirit të furnizimit dhe ekspozimi ndaj goditjeve globale luajnë një rol kyç në këto ndryshime.
“Ekonomitë më të vogla dhe shumë të hapura – shpesh me monedha të nënshtruara ndaj luhatjeve më të mprehta – përjetuan një transmetim më të fortë të kostove në rritje të energjisë dhe inputeve bujqësore gjatë pandemisë dhe konfliktit Rusi-Ukrainë”, tha ajo për Euronews.
Benedetti theksoi se këto dallime në çmime kanë rëndësi sepse ndikimi i tyre varet nga sa duhet të ndajnë familjet për ushqim.
Në disa vende të Evropës Lindore dhe Juglindore, ushqimi përbën më shumë se 20% të shpenzimeve familjare, ndërsa në ekonomitë me të ardhura më të larta pjesa është zakonisht nën 12%.
“Si rezultat, e njëjta rritje çmimesh mbart pasoja shumë më të rënda aty ku të ardhurat janë më të ulëta”, shtoi ajo.
Kostot e punës dhe pagat
“Arsyeja më e rëndësishme janë ndryshimet në të ardhura dhe paga”, tha për Euronews Business, Alan Matthews, një profesor nga Trinity College Dublin.
Vendet me paga mesatare më të larta, si Danimarka dhe Zvicra, kanë tendencë të kenë çmime më të larta të ushqimeve, sepse kostot e punës në bujqësi, përpunim dhe shitje me pakicë u kalojnë konsumatorëve.
“Dallimet në taksim, veçanërisht TVSH-ja për produktet ushqimore, gjithashtu përbëjnë disa nga ndryshimet”, shtoi ai.
Disa vende vendosin një normë më të ulët ose edhe zero të TVSH-së për ushqimin, siç është Irlanda, ndërsa në të tjera si Danimarka ushqimi i nënshtrohet normës standarde të TVSH-së.
Matthews theksoi se çmimet e ushqimeve do të ndikohen gjithashtu nga preferencat e konsumatorëve.
Për shembull, konsumatorët në vendet e Evropës Veriore dhe Perëndimore mund të blejnë një pjesë më të lartë të produkteve organike ose premium, ose mund të ketë një preferencë për produktet e markave në vend të produkteve më të shtrenjta të supermarketeve.
Implikimet për sigurinë ushqimore
Jeremiás Máté Balogh, profesor i asociuar nga Universiteti Corvinus i Budapestit, deklaroi se këto ndryshime çmimesh kanë implikime për sigurinë ushqimore, veçanërisht kur merren në konsideratë në lidhje me të ardhurat e disponueshme.
“Ndërsa vendet me të ardhura të larta mund të thithin nivele të larta çmimesh, familjet me të ardhura të ulëta në Evropën Qendrore dhe Lindore përballen me një barrë disproporcionale, edhe nëse çmimet nominale të ushqimeve janë më të ulëta”, tha ai për Euronews.
Niveli i çmimeve të Eurostat nuk i merr në konsideratë të ardhurat e familjes, kështu që këto nivele nuk rregullohen për përballueshmëri.
Për shembull, ndërsa ushqimi është i shtrenjtë në Danimarkë, njerëzit kanë të ardhura më të larta të disponueshme atje, kështu që mund të blejnë më shumë bukë
