Ura e fshehtë e pasurimit të uraniumit në Fordou, Iran, është e ndërtuar thellë nën një mal, me centrifugat e saj jetike të mbrojtura nga tonelata shkëmbinjsh. Izraeli nuk e ka fshehur dëshirën e tij për të shkatërruar programin bërthamor të Iranit, por e vetmja bombë që besohet të jetë mjaftueshëm e fuqishme për të depërtuar në Fordou është një bombë amerikane e quajtur “bunker buster”, të cilën Izraeli nuk e posedon – të paktën ende. Ndërkohë që presidenti Donald Trump kalon mes thirrjeve për negociata dhe kërcënimeve me hakmarrje në nivele që nuk janë parë kurrë më parë, po shtrohet pyetja nëse SHBA-të do të përfshihen pashmangshmërisht në një tjetër konflikt në Lindjen e Mesme – diçka që presidenti e ka thënë shpesh se dëshiron ta shmangë.
Çfarë janë bombat “bunker buster”?
Thjesht, bombat “bunker buster” janë të dizajnuara për të shpërthyer dy herë: një herë kur godasin sipërfaqen e tokës dhe përsëri kur kanë depërtuar deri në një thellësi të caktuar.
Përdoren për të goditur shtabe ushtarake, bunkerë dhe objekte të tjera të vendosura thellë nën tokë – prandaj edhe quhen “shkatërruese bunkerësh”. Analisti ushtarak Michael Clarke thotë: “Ato janë të mëdha, shumë të rënda. Kanë sasi të mëdha eksplozivësh”.
Ushtria izraelite ka disa bomba të tilla, por jo GBU-57, një bombë 14-tonëshe që është aq e rëndë sa mund të lëshohet vetëm nga avionët e rëndë bombardues të Amerikës. Pikërisht GBU-57 besohet të jetë e vetmja bombë që mund të shkatërrojë objektin e mbrojtur Fordou. Analistët thonë se ajo mund të lëshohet vetëm nga një avion bombardues amerikan B-2 “stealth”. Pesha e saj prej 13,600 kg i jep një forcë kinetike të tillë që lejon depërtim të thellë nën tokë. Mendohet se mund të depërtojë rreth 200 feet (61 metra) nën sipërfaqe para se të shpërthejë.
Cilat janë objektet kyçe bërthamore të Iranit?
Kryeministri Benjamin Netanyahu ka deklaruar qartë dëshirën e tij për të shkatërruar programin bërthamor të Iranit dhe çdo sinjal për zhvillim të armëve bërthamore – gjë që Irani e ka mohuar gjithmonë. Që kur Izraeli nisi një sulm të papritur ndaj Iranit disa ditë më parë, është diskutuar shumë se sa efektivisht mund të goditet programi bërthamor iranian, pjesa më e madhe e të cilit është e vendosur në thellësi të mëdha. “Tre objektet që ata me të vërtetë duan të godasin janë Natanz, Isfahan dhe Fordou,” thotë Prof. Clarke. Natanz dhe Fordou janë objekte për pasurimin e uraniumit, ndërsa Isfahan është një nga qendrat më të mëdha kërkimore bërthamore në Iran.
Çfarë dëmi i ka shkaktuar Izraeli programit bërthamor të Iranit?
Ura e Natanz-it është goditur nga Izraeli gjatë ditëve të fundit, dhe besohet se salla nëntokësore e centrifugave është dëmtuar, por jo shkatërruar. Rafael Grossi, kreu i Agjencisë Ndërkombëtare për Energjinë Atomike (IAEA), tha për BBC se objekti i Natanz ka pësuar dëme të gjera, ndoshta duke shkatërruar rreth 15,000 centrifuga. Sipas tij, kjo ndoshta ndodhi për shkak të një sulmi izraelit që ndërpreu furnizimin me energji të centrifugave, jo përmes dëmtimit fizik direkt të sallës së tyre.
Ndërsa në Fordou, nuk është vërejtur ndonjë dëmtim. Z. Grossi shtoi: “Ka dëmtime shumë të kufizuara, nëse ka fare, atje.” Në Isfahan, objekti i tretë kyç, ka pasur dëme në ndërtesa, përfshirë laboratorin qendror kimik dhe një fabrikë për konvertimin e uraniumit. Grossi tha: “Në Isfahan ka edhe ambiente nëntokësore, të cilat nuk duket të jenë prekur.”
Çfarë do të bëjë Izraeli tani?
Sipas Prof. Clarke, Izraeli ka të ngjarë të vazhdojë fushatën e bombardimeve kundër objekteve bërthamore iraniane. “Mendoj se ata do të rikthehen te Natanz,” tha ai. “Do të vazhdojnë të godasin me më shumë bomba bunker buster derisa të godasin vetë sallën e centrifugave.” Ndërsa Fordou duket se është shumë thellë për t’u goditur edhe me bombat më të fuqishme izraelite. “Është më e rëndësishmja, sepse është objekti që iranianët besojnë se mund ta mbrojnë,” shton ai. “Duhet të shpërthesh malin që të arrish tek ai.”
Është e mundur, thotë Clarke, që Izraeli të përpiqet ta dëmtojë atë në mënyrë të ngjashme me Natanz-in – duke ndërprerë furnizimin me energji – gjë që mund të çojë në një efekt kumulativ që i bën centrifugat të papërdorshme. “Ajo që Netanyahu dëshiron është të thotë: shikoni çfarë shkatërrimi i kemi bërë Iranit. Programi i tyre i armëve është shkatërruar. Do t’u duhen 30 vjet për ta rindërtuar… i kemi hequr si kërcënim për një brez të tërë.”
Por mbetet për t’u parë nëse kjo është e mundur pa ndërhyrjen direkte të SHBA-së – diçka që Presidenti Trump mund të dëshirojë ta shmangë./Sky News/
