Udhëheqësit evropianë kanë kërkuar të përfshihen plotësisht në negociatat e Ukrainës për çështje që bien drejtpërdrejt nën juridiksionin e bllokut, siç janë sanksionet ekonomike të vendosura ndaj Moskës dhe asetet e bllokuara të Bankës Qendrore Ruse.
Të dyja çështjet, së bashku me ofertën e Kievit për anëtarësim në BE, u paraqitën në planin fillestar prej 28 pikash të hartuar nga Shtetet e Bashkuara dhe Rusia pa pjesëmarrjen evropiane, duke shkaktuar shqetësime se BE mund të lihet mënjanë nga bisedimet për sigurinë e kontinentit, transmeton Telegrafi.
Shablloni i diskutueshëm u diskutua të dielën midis zyrtarëve amerikanë, ukrainas dhe evropianë në Gjenevë, Zvicër. Si rezultat i bisedimeve, teksti është ndryshuar dhe pritet të vazhdojë të ndryshojë në ditët në vijim.
“Ka një moment të ri në këto negociata”, tha të hënën pasdite António Costa, presidenti i Këshillit Evropian.
“Shtetet e Bashkuara dhe Ukraina na informuan se diskutimet ishin konstruktive dhe se u arrit përparim në disa çështje. Ne e mirëpresim këtë hap përpara dhe disa çështje mbeten për t’u zgjidhur, por drejtimi është pozitiv”, shtoi ai.
“Është gjithashtu e qartë se çështjet që kanë të bëjnë drejtpërdrejt me Bashkimin Evropian, siç janë sanksionet, zgjerimi ose asetet e imobilizuara, kërkojnë përfshirjen dhe vendimmarrjen e plotë nga Bashkimi Evropian”, theksoi ndër tjera.
Costa foli për shtypin pas një takimi të posaçëm të udhëheqësve të BE-së në Luanda, Angola.
Udhëheqësit evropianë u mblodhën të hënën në mëngjes në margjinat e një samiti Bashkimi Evropian-Bashkimi Afrikan. Samiti pasoi një takim të G20 në Afrikën e Jugut gjatë fundjavës. Të dy ngjarjet u eklipsuan nga shtytja e administratës Trump për të arritur një marrëveshje para fundit të javës, gjë që i ka tronditur evropianët.
“Bashkimi Evropian është i përkushtuar të vazhdojë t’i ofrojë presidentit Zelensky gjithë mbështetjen që i nevojitet: mbështetje diplomatike, mbështetje ushtarake, mbështetje ekonomike”, tha Costa.
“Paqja nuk mund të jetë një armëpushim i përkohshëm. Duhet të jetë një zgjidhje e qëndrueshme. Ukraina ka zgjedhur Evropën dhe Evropa do të qëndrojë pranë Ukrainës”, shtoi ai.
Nga ana e tij, Ursula von der Leyen, presidentja e Komisionit Evropian, përsëriti mesazhin e “progresit të mirë”, ndërsa paralajmëroi se “mbetet punë për t’u bërë”.
“Tani ekziston një bazë e fortë për të ecur përpara”, tha ajo.
Von der Leyen shtoi se çdo marrëveshje paqeje duhet të kufizojë madhësinë e forcave të armatosura ukrainase vetëm nëse Kievi jep pëlqimin e tij, një ndryshim i jashtëzakonshëm nga e diela, kur ajo deklaroi hapur se “nuk mund të ketë kufizime” mbi ushtrinë kombëtare.
“Territori dhe sovraniteti i Ukrainës duhet të respektohen. Vetëm Ukraina, si një vend sovran, mund të marrë vendime në lidhje me forcat e saj të armatosura. Zgjedhja e fatit të tyre është në duart e tyre”, tha shefja e Komisionit.
Von der Leyen theksoi “qendrën” e BE-së në të ardhmen e pasluftës së Ukrainës, dhe bëri thirrje për kthimin e fëmijëve ukrainas të rrëmbyer nga forcat pushtuese ruse.
Evropianët po përpiqen t’i bindin amerikanët të bëjnë ndryshime të rëndësishme në planin origjinal prej 28 pikash.
Teksti fillestar i publikuar javën e kaluar përmbante kushte kryesisht të dobishme për interesat e Moskës, duke përfshirë një veto mbi anëtarësimin e Ukrainës në NATO, një kufizim të ushtrisë ukrainase prej 600,000 personeli krahasuar me gati 900,000 që Kievi ka aktualisht, dhe lëshime gjithëpërfshirëse territoriale të zonave që Rusia nuk i kontrollon ushtarakisht.
Teksti gjithashtu bëri thirrje për lirimin e aseteve të palëvizura të Bankës Qendrore Ruse, shumica e të cilave mbahen në Evropë, dhe heqjen graduale të sanksioneve. BE-ja ka argumentuar prej kohësh se Rusia duhet të paguajë dëmshpërblime për dëmet e shkaktuara në Ukrainë.
Zyrtarët evropianë u tmerruan nga ideja e zhbllokimit të aseteve të palëvizura që Rusia dhe SHBA-të të përfitonin komercialisht.
Një zyrtar i tha Euronews se ishte një rast “brutaliteti ekonomik” dhe paralajmëroi se kjo do të paralizonte një përpjekje evropiane për të lëshuar një kredi të paprecedentë dëmshpërblimi për Ukrainën, mjeti më i fuqishëm ekonomik që Brukseli ka aktualisht.
Pas takimit të së hënës, disa udhëheqës, përfshirë Ulf Kristersson të Suedisë dhe Gitanas Nausëda të Lituanisë, kërkuan miratimin e shpejtë të kredisë së dëmshpërblimit.
Evropianët kanë debatuar për këtë çështje për javë të tëra, duke pritur një vendim në dhjetor, por plani i SHBA-së ka shtuar pasiguri dhe ka nxitur thirrje për të vepruar më shpejt.
“Sanksionet e BE-së dhe SHBA-së po e shkatërrojnë ekonominë ruse, por presioni mbi Rusinë duhet të rritet”, tha Kristersson.
“Hapi tjetër që duhet të ndërmarrim është të sekuestrojmë asetet e ngrira ruse që mbahen në llogari bankare në vendet evropiane. Paratë duhet të përdoren për të forcuar mbrojtjen e Ukrainës dhe për të paguar dëmin që Rusia i ka shkaktuar Ukrainës”, shtopi Kristersson.
Evropianët i ngritën këto çështje gjatë bisedimeve në Gjenevë midis zyrtarëve amerikanë dhe ukrainas të dielën.
Si Ukraina ashtu edhe SHBA-ja përshëndetën përparimin domethënës në diskutimet e tyre dhe njoftuan një “kornizë paqeje të përditësuar dhe të rafinuar”, e cila nuk u zbulua.
Sekretari i Shtetit i SHBA-së, Marco Rubio, tha se drafti me 28 pika kishte “evoluar” dhe shprehu optimizëm se të gjitha çështjet e pazgjidhura do të zgjidheshin.
“Mund t’ju them se pikat që mbeten të hapura nuk janë të pakapërcyeshme. Thjesht na duhet më shumë kohë sesa ajo që kemi sot. Sinqerisht besoj se do të arrijmë atje”, tha Rubio.
Rubio pranoi se kishte “artikuj”, si asetet ruse, të cilat ai i quajti “aksione”, që duheshin negociuar veçmas me aleatët e BE-së dhe NATO-s.
“Këto janë gjëra që do të duhet t’i diskutojmë me ta sepse i përfshin ata”, tha ai.
Rubio tha gjithashtu se afati i falënderimeve i vendosur nga administrata Trump ishte fleksibël: “Qëllimi ynë është ta përfundojmë këtë luftë sa më shpejt të jetë e mundur, por na duhet pak më shumë kohë”.
Vërejtjet shkaktuan një psherëtimë lehtësimi nga evropianët, të cilët kishin frikë se mos liheshin mënjanë në një proces që mund të ripërcaktonte arkitekturën e sigurisë së kontinentit për dekadat e ardhshme.
Gjatë bisedimeve në Gjenevë, zyrtarët evropianë punuan për ndryshime në elementët më problematikë të tekstit.
Propozimi evropian, i parë nga Euronews, këmbëngul në një armëpushim, heq një veto ruse për Ukrainën kur bëhet fjalë për NATO-n, duke argumentuar se ky do të ishte një vendim vetëm për aleatët dhe vëren se asetet e palëvizura do të përdoren për të kompensuar Ukrainën. Plani gjithashtu sugjeron garanci të ngjashme me NATO-n për Ukrainën pa detaje të mëtejshme.
Evropianët nuk e kanë pranuar ekzistencën e një kundërpropozimi, një fjalë që rrezikon të armiqësojë presidentin Donald Trump. Strategjia është të punohet brenda parametrave të përcaktuar nga Uashingtoni, dhe të ndryshohen kushtet në favor të Ukrainës sa më shumë që të jetë e mundur.
“Nuk po flasim për kundërpropozime. Ajo që ka rëndësi në fund të fundit është përmbajtja e këtij plani paqeje”, tha një zëdhënës i Komisionit Evropian.
Zëdhënësi nuk pranoi të shpjegonte hapat e mëtejshëm të procesit të veçantë të negociatave midis evropianëve, ukrainasve dhe amerikanëve.
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky, i cili është i prirur të përfshijë evropianët sa më shumë që të jetë e mundur për të zbutur ndikimin rus mbi Shtëpinë e Bardhë, tha se ishte “thelbësore që çdo veprim i përbashkët me partnerët tanë të jetë i menduar mirë”.
Rreziqet për BE-në nuk mund të ishin më të larta. Blloku është mbështetësi më i madh i Ukrainës, duke ofruar më shumë se 187 miliardë euro ndihmë që nga fillimi i pushtimit në shkallë të plotë.
BE-ja gjithashtu i ka dhënë statusin e kandidatit Ukrainës, ka ndërtuar lidhje të thella me industrinë e saj të mbrojtjes dhe ka mirëpritur katër milionë refugjatë, shumë prej të cilëve janë vendosur përgjithmonë.
Çdo marrëveshje paqeje midis Ukrainës dhe Rusisë, nëse ndodh, është e gatshme të ketë jehonë në të gjithë bllokun dhe të ketë implikime afatgjata.
“Ne duhet të mbetemi të bashkuar dhe të vazhdojmë të vendosim interesat më të mira të Ukrainës në qendër të përpjekjeve tona. Kjo ka të bëjë me sigurinë e të gjithë kontinentit tonë, tani dhe (në) të ardhmen”, tha von der Leyen të hënën.
