Një moment i tillë ishte kur anija kozmike dërgoi imazhe të Tokës për herë të parë.
Një tjetër mund të vijë së shpejti: zbulimi i jetës në një botë tjetër.
Kjo mundësi tashmë po shqyrtohet seriozisht pasi në planetin K2-18b u zbulua një gjurmë gazi, e cila krijohet në Tokë ekskluzivisht nga veprimi i organizmave të thjeshtë detarë.
“Kjo është një nga pyetjet themelore dhe ne mund të jemi shumë afër përgjigjes”, tha Prof. Nikku Madhusudhan nga Instituti i Astronomisë në Universitetin e Kembrixhit, i cili drejton ekipin që zbuloi gazin.
Por zbulime të tilla ngrenë pyetje të reja.
Nëse vërtet gjejmë jetë në një botë tjetër, si do të na ndryshojë ajo?
Nga disqet fluturuese te ekzoplanetet
Bëhet e ditur se njerëzit gjithmonë kanë treguar histori për qeniet nga qielli.
Në fillim të shekullit të 20-të, disa astronomë pretenduan se shihnin vija të drejta në sipërfaqen e Marsit, duke ndezur spekulime për ekzistencën e një qytetërimi të përparuar.
Gjatë Luftës së Ftohtë, alienët shpesh portretizoheshin si një kërcënim në kulturën pop perëndimore.
Por dëshmia më e fortë e jetës nuk erdhi nga Marsi apo Venera, por nga një planet rreth 124 vite dritë nga Toka, që rrotullohet rreth një ylli në një galaktikë të largët.
Kjo është një distancë e vështirë për t’u imagjinuar.
Ylli më i afërt me Diellin tonë është pak më shumë se 4 vjet dritë larg, galaktika jonë ka një diametër prej rreth 100,000 vite dritë.
Duke përdorur teknologjinë e sotme, njerëzimit do t’i duheshin rreth 188,000 vjet për të arritur K2-18b.
Deri kohët e fundit, NASA kërkonte për jetë në Mars
Deri kohët e fundit, NASA kishte qenë në kërkim të jetës pothuajse ekskluzivisht në Mars.
Por gjithçka ndryshoi në vitin 1992, kur u zbulua planeti i parë jashtë sistemit diellor, përcjell Telegrafi.
Që atëherë, janë gjetur rreth 6000 planetë të tillë, të njohur si ekzoplanetë. Shumë prej tyre janë gjigantë gazi si Jupiteri ose Saturni, ndërsa të tjerët janë shumë të nxehtë ose shumë të ftohtë për ujin e lëngshëm, i cili konsiderohet thelbësor për jetën.
Por shumë ekzoplanetë janë në të ashtuquajturën “zonë e artë”, në një distancë “të duhur” për ekzistencën e jetës.
Madhusudhan beson se ka mijëra prej tyre vetëm në galaktikën tonë.
Teleskopi më i fuqishëm në histori ka zbuluar shenjën më të fortë të jetës përtej Tokës
Raportohet se me ardhjen e ekzoplaneteve, shkencëtarët filluan të zhvillonin instrumente për të analizuar atmosferën e tyre, në mënyrë që të gjenin të ashtuquajturat “biosignatures”, ose molekula që prodhohen ekskluzivisht nga gjallesat në Tokë.
Kjo kërkonte vëzhgimin e sasive mikroskopike të dritës që kalonin nëpër atmosferën e një planeti të largët.
Përparimi më i madh erdhi me ndërtimin e teleskopit hapësinor James Webb (JWST) në 2021, teleskopi më i fuqishëm ndonjëherë.
Është JWST që tani ka zbuluar gaz në K2-18b, i cili konsiderohet si shenja më e fortë e jetës përtej Tokës.
Por edhe JWST ka kufizimet e veta.
Ai nuk mund të vëzhgojë mjaft qartë planetët më të vegjël si Toka, veçanërisht nëse ata janë afër yllit të tyre pritës.
Kjo është arsyeja pse NASA po planifikon tashmë një projekt të ri, Observatori i Botëve të Banueshme, i cili duhet të jetë në gjendje të studiojë planetë të ngjashëm me tonin në vitet 2030.
Paralelisht po ndërtohet teleskopi jashtëzakonisht i madh evropian (ELT), i cili do të vëzhgojë qiellin nga shkretëtira e Kilit.
Pasqyra e tij e madhe, 39 metra në diametër, do të sigurojë një pasqyrë të detajuar të atmosferës së planetëve.
Gjithnjë e më shumë zbulime, por edhe gjithnjë e më shumë pyetje
Prof. Madhusudhan shpreson të ketë të dhëna të mjaftueshme në dy vitet e ardhshme për të konfirmuar më në fund praninë e biosignatures rreth K2-18b.
Por edhe nëse ka sukses, kjo nuk do të thotë menjëherë se ne kemi gjetur jetën.
Atëherë do të hapet një debat i ri: A është ky gaz me origjinë biologjike, apo ka ndonjë shpjegim jo të gjallë?
“Sa më shumë kohë të kalojnë astronomët me teleskopë, aq më e qartë do të kenë një pamje të përbërjes kimike të këtyre atmosferave”, tha prof. Catherine Heymans, astronom skocez.
“Ne nuk do të jemi në gjendje të themi me siguri se është jetë, por nëse i njëjti model shfaqet në më shumë planetë, besimi ynë në atë hipotezë do të rritet.”
Ndryshe, ngjashëm me mënyrën se si inovacionet e vogla teknologjike çuan në krijimin e internetit, mund të ndodhë që ndryshimi më i madh shkencor, kulturor dhe shoqëror në historinë njerëzore të ndodhë në heshtje, pothuajse në mënyrë të padukshme, që do të thotë se vetëm më vonë kuptojmë se ekuilibri është ndryshuar në mënyrë të pakthyeshme.
Hulumtimi në sistemin tonë diellor
Dëshmi më përfundimtare e jetës do të ishte zbulimi i organizmave të gjallë brenda sistemit tonë diellor, i mundësuar nga sondat robotike me laboratorë portativë.
Disa mostra ndoshta mund të kthehen në Tokë për analiza të hollësishme.
Interesi për kërkimin e jetës në sistemin diellor është rritur vitet e fundit dhe tashmë janë planifikuar misione të reja.
Roveri ExoMars i Agjencisë Evropiane të Hapësirës është planifikuar të shpojë nën sipërfaqen e Marsit në vitin 2028 në kërkim të gjurmëve të fosilizuara të jetës.
Misioni i Kinës Tianwen-3 është planifikuar gjithashtu për vitin 2028, me qëllim kthimin e mostrave në Tokë deri në vitin 2031.
NASA dhe ESA kanë dërguar sonda në hënat e akullta të Jupiterit për të hetuar ekzistencën e oqeaneve nën sipërfaqen e tyre të akullt.
Megjithatë, asnjë nga këto misione nuk është i udhëzuar drejtpërdrejt për të gjetur jetë, por për të mbledhur të dhëna që do të ndihmojnë misionet e ardhshme të provojnë.
Dragonfly i NASA-s është planifikuar të ulet në Hënën e Saturnit Titan në vitin 2034, një botë me liqene dhe re të përbërjeve të karbonit, e rrethuar nga një mjegull portokalli. Së bashku me ujin, këto komponime janë përbërës kyç për shfaqjen e jetës.
“Nëse kemi nxehtësi, ujë dhe molekula organike, shanset për të evoluar jetën rriten në mënyrë dramatike”, tha Dougherty.
Po sikur të mos jemi vetëm?
Nëse vërtetohet jeta e thjeshtë, kjo nuk do të thotë se qeniet e përparuara ekzistojnë diku.
“Nga jeta e thjeshtë në komplekse është një hap i madh, dhe prej andej te inteligjenca është një hap edhe më i madh”, deklaroi Madhusudhan.
“U desh një kohë shumë e gjatë që jeta shumëqelizore të shfaqej në Tokë. Ne nuk e dimë nëse kërkonte një planet me oqeane dhe kontinente tamam si i yni, apo nëse mund të kishte lindur diku tjetër”, shton Dr. Robert Massey i Shoqërisë Mbretërore Astronomike.
“Çdo zbulim i ri në astronomi na largon më shumë nga qendra e universit. Dhe zbulimi i jetës do të na largonte edhe më shumë nga ideja se jemi të veçantë”, shton ai.
Por për disa, kjo mund të jetë një inkurajim, jo një kërcënim.
“Do të ishte një transformim i madh”
“Nëse do të shikonim qiellin, nuk do të shihnim më vetëm objekte fizike, yje dhe planetë – do të shihnim një qiell të gjallë. Pasojat sociale të kësaj do të ishin të mëdha”, sipas astronomëve.
“Do të ishte një transformim i madh në mënyrën se si ne e shohim veten në univers. Do të ndryshonte rrënjësisht psikikën njerëzore – mënyrën se si e shohim njëri-tjetrin dhe botën përreth nesh. Çdo pengesë gjuhësore, politike apo gjeografike do të zhdukej sepse do të kuptonim se të gjithë jemi një. Kjo do të na afronte më shumë së bashku”, tha Madhusudhan.
“Ky do të ishte hapi tjetër në evolucionin tonë”, përfundon ai
