Tregtia e jashtme e Kosovës po përballet me një disbalancë të theksuar, e cila ka arritur kulmin në janar të vitit 2025. Të dhënat e fundit të publikuara nga Agjencia e Statistikave të Kosovës (ASK) tregojnë për një rritje alarmante të deficitit tregtar, i cili është rritur me 29.6% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar. Ky përkeqësim reflekton varësinë e lartë të ekonomisë së vendit nga importet dhe mungesën e një strategjie të qëndrueshme për rritjen e eksportit, shkruan Demokracia.com.
Pavarësisht retorikës së qeverisë për stimulimin e prodhimit vendor dhe zgjerimin e kapaciteteve eksportuese, të dhënat tregojnë të kundërtën: eksportet janë në rënie, ndërsa importet janë rritur në mënyrë të ndjeshme. Ky trend jo vetëm që dëmton prodhuesit vendas, por gjithashtu rrit varësinë ekonomike të vendit nga mallrat e huaja, duke ndikuar negativisht në bilancin tregtar dhe në qëndrueshmërinë e zhvillimit ekonomik.
Sipas ASK-së, deficiti tregtar i Kosovës në muajin janar 2025 ka arritur në 414.1 milion euro, një rritje e ndjeshme krahasuar me deficitin prej 319.6 milion euro që ishte regjistruar në janar të vitit 2024. Kjo rritje reflekton një hendek të thelluar mes importeve dhe eksporteve, duke dëshmuar se ekonomia vendore vazhdon të jetë e paaftë të prodhojë dhe të eksportojë në nivele të mjaftueshme për të përballuar fluksin e madh të mallrave të importuara.
Në janar 2025, eksportet arritën vlerën e 59.7 milion eurove, duke shënuar një rënie prej 1.1% krahasuar me vitin e kaluar. Në anën tjetër, importet u rritën me një normë alarmante prej 24.7%, duke arritur vlerën e 473.8 milion eurove. Kjo situatë e bën Kosovën një treg të varur pothuajse në tërësi nga produktet e huaja, duke thelluar deficitin tregtar dhe duke krijuar pasiguri për sektorët prodhues vendorë.
Struktura e eksporteve: Metalet mbizotërojnë
Në analizimin e strukturës së eksporteve, vihet re se Kosova mbështetet kryesisht te një numër i kufizuar sektorësh. Grupet kryesore të mallrave të eksportuara janë:
- Metalet bazë dhe artikujt prej tyre (24.2%)
- Plastika, goma dhe artikujt prej tyre (14.1%)
- Artikuj të ndryshëm të prodhuar (14.0%)
- Ushqime të përgatitura, pije dhe duhan (11.5%)
- Tekstil dhe artikuj nga tekstili (6.6%)
Fakti që eksportet dominohen nga metalet bazë dhe produktet plastike tregon një mungesë të diversifikimit në produktet që Kosova eksporton, duke rritur rrezikun ekonomik në rast të paqëndrueshmërisë së çmimeve në tregjet ndërkombëtare. Po ashtu, eksporti i produkteve me vlerë të shtuar të ulët tregon se Kosova nuk po arrin të zhvillojë industri konkurruese që mund të ofrojnë produkte të sofistikuara në tregjet ndërkombëtare, shkruan Demokracia.com.
Importet rriten ndjeshëm: Varësia ekonomike thellohet
Nga ana tjetër, importet e Kosovës janë rritur ndjeshëm, duke dëshmuar se ekonomia vendore nuk po arrin të plotësojë nevojat e tregut të brendshëm. Produktet kryesore të importuara në janar 2025 janë:
- Produktet minerale (20.4%)
- Mjetet e transportit (14.1%)
- Ushqime të përgatitura, pije dhe duhan (10.2%)
- Makineri, pajisje mekanike dhe elektrike (9.6%)
- Metalet bazë dhe artikujt prej tyre (8.5%)
Rritja e importeve në sektorë si makineritë dhe pajisjet mekanike tregon se Kosova vazhdon të jetë një konsumues pasiv i teknologjisë së huaj, në vend se të zhvillojë kapacitete të brendshme prodhuese. Ndërkohë, importi i lartë i ushqimeve të përpunuara tregon se sektori bujqësor dhe i përpunimit të ushqimit ende nuk është në nivelin e duhur për të përballuar kërkesën e tregut të brendshëm.
Partnerët tregtarë: Vendet e BE-së dominojnë eksportet dhe importet
Eksportet e Kosovës drejt vendeve të Bashkimit Evropian arritën vlerën e 22.5 milion eurove, ose 37.7% të eksporteve të përgjithshme, me një rritje prej 22.3% krahasuar me vitin e kaluar. Partnerët kryesorë ishin:
- Gjermania (12.8%)
- Italia (4.0%)
- Holanda (3.9%)
Nga ana tjetër, importet nga BE-ja arritën në 204.5 milion euro, ose 43.2% të importeve të përgjithshme, me një rritje prej 24.4%. Kosova mbetet e varur nga tregjet evropiane, duke importuar kryesisht nga:
- Gjermania (14.1%)
- Italia (6.1%)
- Greqia (4.5%)
Ndërkohë, eksportet me vendet e CEFTA-s arritën në 24.1 milion euro (40.0% e totalit të eksporteve), ndërsa importet nga CEFTA u rritën me 45.1%, duke arritur 83.6 milion euro. Rritja e importeve nga CEFTA tregon një konkurrencë të lartë për produktet vendore nga mallrat e importuara nga vendet fqinje.
Raporti i fundit i tregtisë së jashtme tregon një trend shqetësues për ekonominë e Kosovës. Rritja e deficitit tregtar, rënia e eksporteve dhe rritja e ndjeshme e importeve janë indikatorë që Kosova vazhdon të jetë një ekonomi e brishtë dhe e varur nga tregjet e jashtme. Për të përmirësuar këtë situatë, nevojiten politika më të qarta për stimulimin e prodhimit vendor, mbështetje për sektorët prodhues, rritje e investimeve në industrinë përpunuese dhe strategji të reja për të ndihmuar eksportuesit që të hyjnë në tregje të reja konkurruese.
Pa një reformë të thellë ekonomike, Kosova rrezikon që hendeku mes eksporteve dhe importeve të vazhdojë të zgjerohet, duke e bërë ekonominë vendore gjithnjë e më të varur nga faktorë të jashtëm dhe duke penguar zhvillimin e qëndrueshëm të vendit.
Çfarë është suficiti tregtar?
Suficiti tregtar është një situatë ekonomike kur vlera e eksporteve të një vendi tejkalon vlerën e importeve, duke krijuar një bilanc pozitiv tregtar. Kjo do të thotë se vendi shet më shumë mallra dhe shërbime jashtë sesa blen nga tregjet e huaja, duke sjellë më shumë të ardhura dhe duke përmirësuar stabilitetin ekonomik. Një suficit tregtar shpesh tregon një ekonomi konkurruese, me industri të fuqishme prodhuese dhe eksporte të larmishme, ndërsa gjithashtu mund të ndihmojë në forcimin e monedhës kombëtare dhe në rritjen e rezervave valutore. Megjithatë, në disa raste, një suficit i lartë mund të krijojë tensione tregtare me vendet partnere, të cilat mund të përpiqen të vendosin tarifa ose masa të tjera mbrojtëse për të balancuar deficitin e tyre tregtar. /Demokracia.com/
